Kronikleşmiş Ayrımcılık Ve Tabu: Türkiye’de Regl Yoksulluğu
Toplumda utanılması ve gizlenmesi gereken bir süreç olarak görülen adet döneminde kadınların ve regl olan bütün bireylerin hijyenik pedlere ulaşması giderek zorlaştı. Geçmiş yıllara nazaran regl tabusu azalmış ve regl ürünlerinin kullanımı artmış olsa da regl yoksulluğu birçok kişiyi etkileyen bir konu olmaya devam ediyor. Hal böyleyken regl ürünlerinin lüks tüketim muamelesi görmesi ve fiyatların artması da alım gücünü olumsuz yönde etkiledi.
Periyot dönemi ürünlerinden %18 oranında vergi alınması bu sürecin hijyenik bir biçimde atlatılmasının önündeki engellerden biri. Vergi yüksekliğine ek olarak son bir yılda regl ürünlerine gelen %51 oranındaki zam miktarı da adet olan bireylerin ped ya da tampon almasını zorlaştırdı. Konuşmamız Gerek Derneği’nin hazırladığı Regl Kılavuzunda “Regl olan bireylerin alım güçlerinin yetmemesi nedeniyle regl oldukları zaman kullanmaları gereken hijyenik ürünlere erişememeleri” şeklinde tanımlanan regl yoksulluğu Türkiye’yi ve dünyayı etkileyen büyük bir sorun. Birçok ülkede gelen tepkiler ve talepler doğrultusunda hijyen ürünlerine yönelik vergiler düşürüldü ya da sıfırlandı. Bu gelişmelere rağmen periyot dönemi ürünlerinin bir ihtiyaç olduğunun halen daha pek çok ülkede kabullenilmemesi regl yoksulluğunu arttırıyor.
SONGÜL KARADENİZ
Maddi destek olmadan pede erişmek güç
Derin Yoksulluk Ağı tarafından pandemi döneminde yapılan bir araştırma kapsamında görüşülen 103 haneden 79’unda hijyenik ped kullanılıyor. Araştırmaya göre bu kişiler arasında düzenli olarak ped ihtiyacını karşılayabilenlerin oranı %37 iken maddi bir destek olmadan bu ihtiyacını karşılayabilenlerin oranı %18’e kadar gerilemekte.
Maddi destek olmadan hijyenik pede ulaşmak regl olan bireyler için fazlasıyla güç. Zorunlu bir ihtiyaç olan adet dönemi ürünlerinin kullanımına dair bu araştırmanın dışında yeterli bir verinin olmaması Türkiye’deki regl yoksulluğunun ne durumda olduğuyla ilgili net bir tablo çıkarılmasını zorlaştırıyor. Fakat veri eksikliği dahi bize bir veri sunuyor. Regl meselesinin halen daha bir tabu olması ve yeterince konuşulmaması regl yoksulluğunu olumsuz yönde etkiliyor.
FSG’nin, Adet Sağlığını İyileştirerek Toplumsal Cinsiyet Eşitliğini Geliştirmek (Advancing Gender Equity by Improving Menstrual Health) başlıklı 2020 yılı raporunda, “Her gün tahminen 300 milyon kişi regl oluyor. Kovid-19 salgını başlamadan önce, dünya çapında 500 milyondan fazla kişi regl dönemini yönetmek için ihtiyaç duydukları şeye sahip değildi” ifadesine yer verildi. Pandemi döneminde yaşanan ekonomik zorluklar dünya çapında regl yoksulluğunu da arttıran bir etki yarattı.
Cezaevlerinde pede ücretsiz erişim inisiyatife bağlı
Cezaevlerinde ise regl olan bireylerin hijyenik ped ve tamponlara ulaşması daha güç.
Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği’nin (CİSST) Hapiste Kadın Ağı, bu alanda çalışmalar ve kampanyalar yürütüyor. Regl yoksulluğuyla karşı karşıya olan mahkumlar ücretsiz olarak pede erişebilmeleri adına başlatılan kampanyalardan yararlanabilmek için cezaevinin insiyatifine kalmış durumda. Hijyen ürünlerine ulaşma konusunda zorluk yaşayan mahkumların genital sağlık sorunlarıyla karşılaşma ihtimali de artıyor.
Periyot döneminde hijyen ürünlerine yeterli miktarda ulaşamayan bireylerin bakteriyal vajinoz, idrar yolu enfeksiyonu ve toksik şok gibi birçok genital rahatsızlıkla karşılaşma riski artıyor. Regl yoksulluğu bu tür hastalıkları yaşama ihtimalini arttırdığı gibi uzun vadede kalıcı hasarlara da zemin hazırlıyor. Özellikle gelişmemiş ülkelerde sağlık sektörünün yetersiz oluşu rahatsızlık yaşayan bireylerin tedavi olma şansını da azaltıyor.
Regl korkusu bilgi eksikliği ve baskıdan besleniyor
Adet olmayı erişkinlikle bağdaştıran toplumlarda bu süreç evliliğe hazır olunmakla eşdeğer tutuluyor. Bu baskıya maruz kalan kız çocukları regl tabusuyla erken yaşta tanışıyor.
14 yaşında evlendirilen ve regl olmadan önce bu süreçten korkan S. “Kan gelirse kocaya gidersin” cümlesiyle yetiştirilen bir toplumda yaşadığını belirterek, yaşadıklarını ve duygularını şöyle aktarıyor: “Pedin ne olduğunu çalışmaya başladığım zaman öğrenmiştim. Temizliğe gittiğim evde görmüştüm ilk kez. Bir pedi 2-3 gün kullanırdım. Ama ondan önce hep bez kullanıyordum. Eskiden kilot yerine şarvar giydiğimiz için bacağımızın arasından yere düşerdi bu bezler. Utanırdık, adet olmaya korkardık. Ne olduğunu da tam olarak bilmiyorduk ama kan gelsin istemezdik. Kan gelirse kocaya gidersiniz dedikleri için korkardık hep. Aybaşı olduğumuzu annemize söyleyemezdik bu yüzden, bizi evlendirmesinler diye.”
KAYNAKÇALAR
https://bianet.org/bianet/toplumsal-cinsiyet/244384-5-soruda-regl-yoksullugu
https://m.bianet.org/bianet/toplumsal-cinsiyet/231685-regl-yoksullugu-nedir-nasil-mucadele-edilir
https://www.dogrulukpayi.com/bulten/kadin-hijyen-urunlerine-uygulanan-vergiler
https://www.birgun.net/haber/devlet-pedimizden-neden-yuzde-18-vergi-aliyor-316131
https://www.unfpa.org/news/empowering-kenyan-women-and-girls-disabilities-managing-menstrual-health
https://www.unfpa.org/menstrual-health
https://konusmamizgerek.org/wp-content/uploads/2020/09/regl-kilavuzu-2_compressed.pdf
https://m.bianet.org/biamag/print/219452-cezaevindeki-kadinlar-icin-yikanabilir-organik-ped-yardimi
https://cisst.org.tr/tcps-yayinlari/raporlar/
https://www.globalmenstrualcollective.org/